شعاع اثرگذاري داووس در اقتصاد جهان

عكس: AFP

چهل و هشتمين اجلاس ۴ روزه مجمع جهاني اقتصاد در داووس سوئيس روز گذشته برگزار شد. بسياري از سياستمداران و رهبران اقتصادي دنيا از اقصي نقاط دنيا به منطقه كوهستاني آلپِ سوئيس پرواز كردند تا هم هوايي تازه كنند و هم ديدگاه‌هاي خود را به اشتراك بگذارند.

الجزيره در گزارش ديروز خود به قلم «ديويد چيلد» به نقل از وب‌سايت اين مجمع جهاني مي‌نويسد رهبران سياسي و اقتصادي دنيا بر «ايجاد آينده‌ مشترك در جهان از هم گسيخته» متمركز هستند. بحث‌ها طيف متنوعي را شامل مي‌شد: از «نجات جهاني شدن اقتصاد» و «يافتن تعادل و توازن جديد در خاورميانه» محور بسياري از مباحث بود. با اين حال، چيلد به نقل از منتقدان مي‌نويسد كه آنها نگاه اين مجمع جهاني براي جهاني شدن را زير سوال مي‌برند و صحبت‌ها نمي‌تواند باعث بازتوزيع ثروت در جهان شود. يكي از مسائلي كه اجلاس امسال را مهم ساخته حضور دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور آمريكا در آن است. درباره موفقيت اين اجلاس نظرهاي متفاوتي وجود دارد. سال پيش اجلاس سالانه «مجمع اقتصاد جهان» در داووس سوئيس تحت‌الشعاع حضور «شي جين پينگ»، رئيس‌جمهور چين بود. او آمده بود تا در پيامي تلويحي به واشنگتن از اقتصاد آزاد و جهاني‌شدن آن دفاع كند و اين در روزهايي بود كه دونالد ترامپ تازه پا به كاخ سفيد گذاشته بود. امسال ماجرا برعكس شده است. دونالد ترامپ به احتمال زياد ميهمان اصلي اجلاس خواهد بود و در عوض از «شي جين پينگ» خبري نيست. با توجه به مواضع ترامپ درباره اقتصاد جهان و اولويتي كه براي اقتصاد آمريكا قائل است معلوم نيست كه سخنراني او در روز جمعه (۲۶ ژانويه/  ۶ بهمن) در داووس با روح و سابقه اين اجلاس كه در حمايت از جهاني‌شدن اقتصاد است، سازگاري داشته باشد. ترامپ به تازگي چين را به‌دليل «دزدي مالكيت معنوي و غيرملموس» دستاوردهاي علمي و فني آمريكا به تحميل جريمه‌هايي سنگين تهديد كرده كه ابعاد آنها «حتي در مخيله رهبران چين هم نمي‌گنجد.»

آيا اجلاس امسال مهم است؟

«ديويد چيلد»، گزارشگر الجزيره مي‌نويسد اجلاس امسال به‌دليل بحث‌هايي كه پيرامون جهاني شدن خواهد شد، اهميت دارد. او به نقل از منتقدان مي‌نويسد كه آنها معتقدند اين اجلاس «فقط در حد حرف» خواهد بود و فاقد ظرفيت براي انجام تغييرات ملموس است. «مكس لاوسون»، رئيس بخش سياست نابرابري بين‌المللي آكسفام مي‌گويد: «مهم‌ترين نقد اين است كه داووس تجلي شكست تخيل است.» او مي‌گويد: «اعضاي داووس سال‌ها است دست‌نوشته‌هايي در مورد شكاف روزافزون ميان فقير و غني دارند اما تاكنون كاري از پيش نبرده‌اند... در نهايت اين بسيج عمومي و خشم عمومي است كه تغييرات مترقي را به پيش خواهد برد.» پيش از برگزاري داووس، گزارشي از آكسفام منتشر شد كه نشان مي‌داد نيمي از جمعيت جهان هيچ سهمي از ثروتي كه در سال ۲۰۱۷ در جهان توليد شد، نمي‌برند. آكسفام در گزارش سالانه خود در مورد نابرابري مي‌نويسد: «در عوض، ثروتمندان سال گذشته ۷۶۲ ميليارد دلار بر ثروت خود افزودند و اين كافي است تا فقر مطلق جهاني هفت مرتبه از ميان برود.» لاوسون مي‌افزايد: «مدل بسيجي كه طي ۴۰ سال گذشته دنبال شد تعدادي پيروز شدند و آنها كساني نبودند جز ثروتمندترين‌ها در جامعه.»

داووس چيست و كجاست؟

داووس يك بنياد غيرانتفاعي مستقر در ژنو است كه هدفش «بهبود وضعيت جهان» است. اين چيزي است كه در وب سايت اين گروه نقل شده است. هدف اين بنياد شكل دادن به دستور كارهاي جهاني، منطقه‌اي و صنعتي است آن هم با كنار هم نشاندن مردم از طريق گفت‌وگو. داووس در سال ۱۹۷۱ از سوي «كلاوس شواب»، اقتصاددان آلماني شكل گرفت. نام اصلي آن «انجمن مديريت اروپا» بود كه در سال ۱۹۸۷ به نام فعلي‌اش تغيير يافت. داووس منطقه‌اي در كانتون (استان) گرابوندن سوئيس است كه در ارتفاع يك هزار و ۵۶۰ متري قرار گرفته است. داووس از شش منطقه «دورف»، «پلاتس»، «فراون‌...شه»، «گلاريس»، «مون‌اشتاين» و «ويزن» تشكيل شده و يازده هزار و ۶۰ نفر در اين منطقه زندگي مي‌كنند.

حاكم‌شدن سياست‌هاي درونگرا و حمايتي و مخالفت با تجارت آزاد در دوران ترامپ و نفوذ اين ايده زاويه‌دار با روندهاي جهاني‌شدن به ساير كشورها اجلاس داووس را بيش از پيش با سوال‌هايي اساسي روبه‌رو كرده است. اين سوال‌ها به شكاف‌ها و چالش‌هاي اقتصاد كنوني جهان برمي‌گردند؛ چگونه مي‌توان جهاني‌شدن را به گونه‌اي سمت و سو داد كه شمار بيشتري از مردم جهان از مزاياي آن بهره‌مند شوند؟ با بازندگان اين روند كه حالا در گرايش به انزواگرايي و مقابله با روندهاي جهاني‌شدن خود را نشان مي‌دهد، چه بايد كرد؟ چگونه مي‌توان ديجيتاليزه و اتوماتيزه‌شدن اقتصاد را به مسيري هدايت كرد كه امنيت شغلي و معيشتي شاغلان و مزدبگيران را تهديد نكند و صرفا به سودبري عده‌اي معدود نينجامد؟ روندهاي منفي جمعيتي در كشورهاي غربي چه نقشي در چشم‌اندازهاي اقتصادي اين كشورها خواهد داشت؟ جا‌به‌جايي قدرت اقتصادي دنيا و ظهور قدرت‌هايي مانند چين چه تاثيري بر ساختار كنوني اقتصاد جهان دارد؟... شايد همين سوال‌ها است كه عنوان امسال اجلاس «آينده مشترك در جهان از هم گسيخته» را معنادار مي‌كند.

عدم موفقيت نشست‌هايي مانند داووس در نزديك‌شدن به پاسخي براي اين سوال‌ها هم شايد روند انزواگرايي و مخالفت با جهاني‌شدن اقتصاد را تشديد كند و هم خود اين اجلاس‌ها را از اعتبار و اهميت بيندازد. با اين حال، ممكن است چنين سرنوشتي هنوز براي داووس مقدر نباشد. حضور و سخنراني رهبران آلمان، ايتاليا، فرانسه، بريتانيا يا روساي شركت‌هاي بزرگ جهان مانند اريك اشميت (گوگل) يا دانيل ژانگ (كنسرن بزرگ اينترنتي چيني علي‌بابا) در اجلاس امسال يا اقدام فيس‌بوك در ساخت يك قصر چوبي سه طبقه‌اي در داووس براي عرضه دستاوردهاي خود شايد نشانه‌اي از اين امر باشد.  به نوشته الجزيره، بين ۲۵۰۰ تا ۳ هزار ميهمان از ۱۰۰ كشور در اين اجلاس شركت دارند. به اين ترتيب، داووس به لحاظ امنيتي به يك دژ نفوذناپذير بدل مي‌شود. نه‌تنها حضور ترامپ مساله امنيت اجلاس را حساس كرده بلكه بارش كم‌سابقه برف در اطراف داووس نيز مزيد بر علت شده است. «ميرك دوسك»، مدير اجرايي داووس به الجزيره مي‌گويد بيش از ۶۵ رئيس دولت در اين «اجلاس تاريخي سالانه» حضور يافته‌اند. او مي‌گويد: «آنچه مهم‌تر است اين كه اين رهبران سياسي با مسائلي دست به گريبان مي‌شوند كه واقعا براي دستور كار جهاني اين اجلاس مهم است. آن مسائل عبارتند از: آينده محيط زيست و صلح بين‌المللي و توليد و مسائل ديگر.» در كنار سياستمداران و مديران ارشد شركت‌هاي بزرگ جهان، گروه‌ها و سازمان‌هاي غيردولتي مختلفي از منتقدان روندهاي منفي جهاني‌شدن نيز براي تظاهرات و اقدامات اعتراضي متعدد وارد سوئيس شده‌اند. آمدن دونالد ترامپ و مخالفت با سياست‌هاي زيست‌محيطي او يا نوع نگاهي كه به زنان دارد نيز بر انگيزه اين معترضان افزوده است. گزارشگر الجزيره مي‌نويسد بيش از ۱۹۰۰ نفر به نمايندگي از شركت‌هاي بخش خصوصي و ۹۰۰ نفر از اعضاي سازمان‌هاي غيردولتي در اين اجلاس حضور يافته يا خواهند يافت.

نتيجه‌اي به دست خواهد آمد؟

خبرگزاري آلمان به نقل از سازمان خيريه آكسفام مي‌نويسد؛ تشديد بي‌عدالتي در جهان را در آستانه اجلاس داووس در گزارش سالانه خود منتشر كرده است. در اين گزارش از جمله گفته مي‌شود كه سال ۲۰۱۷ افزايش شمار ميلياردرها در جهان شتابي بي‌سابقه گرفته و هر دو روز يك بار يك ميلياردر به شمار ميلياردرهاي جهان افزوده شده است. در اين گزارش همچنين گفته مي‌شود كه ۸۲ درصد ثروت جهان در دست يك درصد جمعيت دنيا متمركز شده است. اتحاديه سنديكاهاي كارگري اروپا نيز در تحقيق مشترك با خود مجمع جهاني اقتصاد به اين نتيجه رسيده كه درآمد مديراني كه در داووس گرد هم مي‌آيند در همان چهار روز اقامت در اين شهر به اندازه حقوق ۱۸ ماه يك فرد شاغل آلماني با حقوقي متوسط است. نشست‌هاي قبلي داووس نتوانسته در اين روندهاي منتهي به بي‌عدالتي بيشتر در جهان تغييري ايجاد كند. آيا زنگ خطري كه اينك در گزارش‌هاي همين مجمع هم بازتاب پيدا كرده اين روند را برعكس خواهد كرد؟ منتقدان اميد چنداني ندارند، ولي همين كه مجمع محلي براي گفت‌وگو درباره اين مسائل و گردآمدن منتقدان براي اعتراض به روندهاي اقتصادي جهان است نيز حداقل فايده اجلاس تلقي مي‌شود.